Невядомыя старонкі гісторыі Заходняй Беларусі. Напад на Стоўбцы ў 1924 г.

У 1980 г. на савецкія экраны выйшаў другі фільм серыялу “Дзяржаўная граніца. Мірнае лета 21-га года”, які распавядаў аб барацьбе савецкіх памежнікаў супраць польскіх дыверсантаў. Аднак на самой справе у 20-я гады ХХ стагоддзя неспакойна было не толькі на савецкім, але і на польскім баку.
Па сутнасці ў сакавіку 1921 года паміж савецкай Расіяй і Польшчай было заключана доўгатэрміновае перамір’е. Разведупр РСЧА перайшоў да тактыктыкі “актыўнай выведкі” якая праяўлялася ў дыверсійнай дзейнасці на тэрыторыі Заходняй Беларусі з мэтай ускалыхнуць паўстанне супраць польскіх уладаў. Часцей за ўсё “партызаны”, падрыхтаваныя на савецкім баку, арганізоўвалі напады на прадстаўнікоў польскай улады, паліцыю, буйных землеўласнікаў. Найбольш вядомая дыверсійная акцыя адбылася ў 1924 г. у Стоўбцах. У ноч з 3 на 4 жніўня каля 100 (па іншых дадзеных 150) савецкіх дыверсантаў атачылі заходне-беларускі горад с усіх бакоў. Адразу была знішчаная тэлеграфная і тэлефонная сувязь, а ўсе выхады з мястэчка ўзятыя пад кантроль “партызанскімі” патрулямі.
Асноўная частка дыверсантаў, узброеных карабінамі, ручнымі гранатамі і кулямётамі, увайшла ў Стоўбцы і падзялілася на тры группы. Першая павінна была атакаваць будынак староства, другая павятовую камендатуру паліцыі, трэцяя – чыгуначную станцыю.
Будынак гарадской адміністрацыі ахоўваў паліцыянт Леон Пікера. Яго абстралялі, але Пікеры ўдалося схавацца ў старостве, адкуль ён і яшчэ некалькі ўзброеных людзей вялі агонь з пісталетаў па нападаючых. На вуліцы Шпітальнай была атакаваная камендатура паліцыі. Будынак закідалі гранатамі, аднак увайсці ў яго “партызаны” не змаглі. Камісар паліцыі Хлудзінскі з вінтоўкі абстраляў уваход і параніў некалькіх нападаючых. Тады дыверсанты паспрабавалі абыйсці будынак камендатуры з тылу. Ім удалося захапіць аднаго з паліцыянтаў, якога адразу забілі.
Нарэшце трэцяя група “гасцей з усходу” атакавала будынак чыгуначнай станцыі. Там былі забітыя паліцыянты Люцыян Ростэк і Станіслаў Вайдэра, яшчэ двое іх калегаў былі смяротна параненыя. Затым нападаючыя знішчылі будынак “Пошты” і захапілі там некалькі тысяч злотых і каштоўныя паперы. Пад час бою за тэлеграф было забіта яшчэ тры польскія паліцыянты.
Аднак, галоўнай мэтай нападу на Стоўбцы быў захоп гарадской турмы. У ёй знаходзілася некалькі высокапастаўленых членаў КПЗБ і камуністычнай партыі Польшчы, якія ў рэшце рэшт, былі вызваленыя.
Каля 2.20 у начы “партызаны” пакінулі Стоўбцы. Польскія ўлады выслалі пагоню. У горад былі накіраваныя часткі 27-га палка ўланаў імя караля Стэфана Баторыя з Нясвіжу. Кавалерысты нагналі савецкіх дыверсантаў ужо каля дзяржаўнай мяжы. У баі было ўзята ў палон тры чалавекі: Мікалай Гарачка, Эдвард Сапінскі і Пётр Ёда. 25 жніўня 1924 г. у Наваградку адбыўся суд над гэтымі людзьмі. Арыштаваныя прызналіся, што на тэрыторыі БССР у Мінску прайшлі 6-ці месячны спецкурс па падрыхтоўцы да партызанскай і дыверсійнай дзейнасці, а таксама падкрэслілі, што камандавалі нападам на Стоўбцы савецкія выведчыкі Ваўпшасаў і Барышкевіч. Арыштаваныя дыверсанты былі прыгавараныя да растрэлу, але прэзідэнт Польшчы памілаваў Петра Ёду, які не прымаў удзел у забойствах.
Аб нападзе на Стоўбцы напісалі амаль ўсе польскія і еўрапейскія газеты. Напрыклад, у газеце “Dziennik Biaostocki” падкрэслівалася, што пад час нападу было абрабавана некалькі крамаў. Выданне “wiatowid” адзначала, што ў Стоўбцах адбылася сапраўдная масакра. У савецкіх газетах таксама падкрэслівалася, што “паўстанцы знішчылі будынак паліцыі, чыгуначную станцыю і забралі грошы з паштовай касы”.
“Масакра” у заходне-беларускім мястэчку прымусіла польскія ўлады да ўзмацнення абароны сваіх межаў. На паседжанні камітэта Рады міністраў з удзелам прэзідэнта Польшчы Станіслава Вайцехоўскага было прынята рашэнне аб стварэнні новага фармавання – Корпуса аховы памежжа, які спалучаў вайсковыя і паліцэйскія функцыі.
6 жніўня 1924 г. у Стоўбцах пахавалі паліцыянатаў, загінуўшых пад час нападу на горад. На месцы магілы быў пастаўлены вялікі помнік. Пасля “вызваленчага паходу у Заходнюю Беларусь” магіла класавага ворага была знішчаная. Зараз засталіся толькі парэшткі таго даваеннага помніка.


Вы знаете что-то интересное или важное и готовы этим поделиться?
Обязательно свяжитесь с нами, это очень просто!
Выберите удобный способ для связи или напрямую отправьте сообщение в редакцию через форму на этой странице.
Govorim.by
vk.com/govorimby
admin@govorim.by
Внимание! Новости рекламного характера публикуются по предварительной договорённости. Подробнее цены на размещение рекламы смотрите здесь
Хотите сэкономить 30% на изготовлении кухни или шкафа-купе?
Новости Беларуси

99 молодых ученых получат стипендии президента Беларуси
Хотите узнать больше? Стипендии получат 8 докторов наук, 60 кандидатов наук и 31 молодой ученый без степени. Они представляют физико-математические, технические,

Правоохранительные органы России обнаружили контрафактные запчасти для БелАЗов
Хотите узнать больше? Контрафакт был обнаружен на одном из производственных складов в городе Белово Кемеровской области. Как отмечает пресс-служба белорусского

Более 5 миллионов евро потратит ЕС на реконструкцию пунктов пропуска «Брузги» и «Берестовица»
Хотите узнать больше? В пунктах пропуска "Брузги" и "Берестовица" на белорусско-польской границе реализуются два проекта международной технической помощи. Как сообщил

Ядовитую «омывайку» не пустили в Беларусь
Хотите узнать больше? Таможенники пресекли попытку ввоза из России в Беларусь более 23 тонн стеклоомывающей жидкости с метанолом, превышающем в 440 раз предельно

БелЖД с 8 декабря вводит новый график движения поездов
Хотите узнать больше? Белорусская железная дорога с 00.00 8 декабря вводит новый график движения поездов. В том числе назначены множество новых поездов, и продлены

В Беларуси стартует благотворительная акция "Наши дети"
Хотите узнать больше? Новогодняя республиканская благотворительная акция "Наши дети" стартует в Национальном центре художественного творчества детей и молодежи 9 декабря.

ФСБ и КГБ поймали главаря международной группы, промышлявшей оружием и наркотиками
Хотите узнать больше? Главарь международной преступной группировки и шесть ее членов задержаны 5-6 декабря на территории Новгородской и Ленинградской областей. фото:...

Годовые торги древесиной стали самыми крупными за всю историю их проведения
Хотите узнать больше? Это произошло благодаря снятию ограничений по допуску покупателей на торги. фото: twitter.com Годовые торги древесиной в заготовленном виде прошли на
О городах
Архитектурное прошлое Минска.
Подробнее О Минске часто говорят как о городе с несчастной архитектурной судьбой. Да, он не Париж и не Вена. Но Минск — достойный европейский город, и в свои прежние времена был таковым. История его
Объявления
ПОРТАТИВНАЯ КОЛОНКА JBL CHARGE 2+ (ОРАНЖ...
27 бел.руб.
Вчера, 23:30Кольцевая светодиодная лампа LED Ring 28...
79 бел.руб.
Вчера, 23:17Лампа кольцевая с УШКАМИ 45 см RK-45 д...
229 бел.руб.
Вчера, 22:30Лампа кольцевая 45 см HQ-18, 112 диода, ...
195 бел.руб.
Вчера, 22:17Замена масла и фильтров для грузового тр...
0 бел.руб.
Вчера, 22:01Интересная Беларусь
Беларусь ратифицировала соглашение с Россией об обмене данными по ограничениям на выезд граждан двух стран
Подробнее Беларусь закончила внутренние процедуры ратификации межправительственного белорусско-российского соглашения о порядке обмена сведениями о гражданах Беларуси ...